Cây dưa leo (tên khoa học: Cucumis sativus), còn được gọi là dưa chuột, là loại cây thân thảo hằng niên thuộc họ nhà Bầu bí (Cucurbitaceae). Dưa leo là một loại rau ăn quả phổ biến trong cuộc sống hàng ngày của con người, được trồng lâu đời trên thế giới và trở thành thực phẩm của nhiều nước.
Sau đây Trung Lương sẽ hướng dẫn bà con về kỹ thuật trồng dưa leo mới nhất năm 2024 được tham khảo ở nhiều khu vực và các trung tâm khuyến nông của các tỉnh trồng nhiều loại quả này. Hi vọng bà con có th tham khảo thêm.
Thông tin tổng quan:
- Tên tiếng Việt: Dưa leo, dưa chuột.
- Tên khoa học: Cucumis sativus L.
- Họ: Cucurbitaceae – họ Bầu bì.
- Công dụng: Dưa leo được biết đến với nhiều công dụng hữu ích như thanh nhiệt, giải phiền, lợi thủy đạo, giảm viêm họng, giảm đau rát cổ họng, hỗ trợ quá trình giảm cân, điều hòa mức cholesterol, và đặc biệt có tác dụng làm đẹp da.
1. Đặc điểm của cây dưa leo
Đầu tiên, để trồng dưa leo đạt hiệu quả và năng suất cao, bà con cần nắm rõ một số đặc điểm về hình thái của dưa leo cũng như về giá trị dinh dưỡng của loại quả này mang lại đối với sức khỏe của con người chúng ta.
1.1 Đặc điểm của cây dưa leo
Cây dưa leo có nguồn gốc xuất phát từ các khu vực nhiệt đới ẩm như châu Phi, châu Mỹ và Nam Châu Á, bao gồm Ấn Độ, Malaca và Nam Trung Quốc. Thuộc họ bầu bì, cây dưa leo được biết đến với thân dây leo và đó là một loại rau củ quan trọng trong thương mại, với nhiều giống khác nhau được giao dịch trên toàn cầu.
Các bộ phận chính trên cây dưa leo:
- Rễ cây: Bộ rễ chính thường phát triển chủ yếu ở tầng canh tác ở độ sâu 0-30cm và rộng khoảng 50-60 cm. Trong đất tơi xốp, rễ chính có thể lan tỏa sâu hơn từ 60-100 cm. Nếu được trồng trong điều kiện lý tưởng với đất canh tác dày, giàu mùn, thoáng khí và tơi xốp, rễ cây có thể phát triển sâu hơn nữa.
- Thân cây: Thân của cây dưa leo có đặc điểm là dài và có nhiều tua cuốn. Chiều dài của thân không chỉ phụ thuộc vào loại cây mà còn bị ảnh hưởng bởi điều kiện canh tác. Các giống dưa leo thường có thân dài từ 0.5-2.5 m, có thân chính thường phân nhánh, và sự phân nhánh này có thể bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ ban đêm.
- Lá cây: Lá dưa leo bao gồm hai loại: lá mầm và lá thật. Lá mầm có hình trứng tròn dài, thực hiện chức năng quang hợp để nuôi cây và lá mới. Lá thật là lá đơn to, mọc trên thân, có hình chân vịt 5 cạnh, lông ở cả hai mặt, và rìa có thể nguyên hoặc có răng cưa.
- Hoa cây: Hoa dưa leo thường có màu vàng tươi. Hoa cái mọc ở nách lá, có thể mọc riêng lẻ hoặc thành cụm đôi và có bầu noãn phát triển rất nhanh trước khi hoa nở. Trong khi đó, hoa đực mọc thành cụm từ 5-7 hoa. Dưa leo cũng có hoa lưỡng tính trong điều kiện ngày dài, nhiệt độ cao, hoặc khi gặp các điều kiện bất lợi, khiến cây phát triển nhiều hoa đực.
- Quả dưa leo: Tại Việt Nam, dưa leo thường có quả có sọc, vệt, chấm và có gai xù xì khi còn non. Quả có thể chuyển từ màu xanh đậm sang màu vàng hoặc trắng xanh khi chín. Thời gian từ khi hoa nở đến khi thu hoạch là khoảng 8-10 ngày.
- Hạt dưa leo: Mỗi quả dưa leo có khoảng 200-500 hạt, màu trắng ngà. Số lượng hạt còn phụ thuộc vào giống dưa leo, và nhiều đơn vị sản xuất giống đã tạo ra những giống có số lượng hạt ít hơn.
1.2 Giá trị dinh dưỡng của cây dưa leo:
Dưa leo có nhiều giá trị dinh dưỡng, bao gồm:
- Nước: 95%
- Carbohydrate: 2,7%
- Protein: 0,7%
- Chất béo: 0,1%
- Vitamin: A, C, K, E, B1, B2, B6,…
- Khoáng chất: Kali, natri, canxi, magie, photpho,…
1.3 Tác dụng của cây dưa leo đối với sức khỏe:
Dưa leo là một loại thực phẩm phổ biến, được ưa chuộng bởi hương vị thanh mát, dễ ăn và giá thành phải chăng. Ngoài ra, dưa leo còn có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, bao gồm:
- Giải nhiệt, thanh lọc cơ thể: Dưa leo chứa hàm lượng nước cao, lên đến 95%, giúp bổ sung nước và khoáng chất cho cơ thể, giúp thanh nhiệt, giải độc, đào thải các chất cặn bã ra khỏi cơ thể.
- Cung cấp nước và khoáng chất cho cơ thể: Dưa leo chứa nhiều vitamin và khoáng chất, bao gồm vitamin A, C, K, E, B1, B2, B6, kali, natri, canxi, magie, photpho,… Các chất dinh dưỡng này giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể, tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ hệ tiêu hóa, bảo vệ làn da,…
- Tốt cho tiêu hóa: Dưa leo có chứa chất xơ hòa tan, giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón.
- Làm đẹp da: Dưa leo có chứa nhiều vitamin C, giúp chống oxy hóa, bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời, ngăn ngừa lão hóa da. Ngoài ra, dưa leo còn có tác dụng làm mát da, giảm mụn trứng cá, se khít lỗ chân lông.
- Giảm cân: Dưa leo có hàm lượng calo thấp, chỉ khoảng 15 calo/100g, giúp giảm cảm giác thèm ăn, hỗ trợ giảm cân hiệu quả.
- Phòng ngừa một số bệnh: Dưa leo có chứa các chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại, ngăn ngừa một số bệnh như ung thư, bệnh tim mạch,…
Dưa leo là một loại thực phẩm lành mạnh, có thể ăn sống, làm salad, làm dưa muối,… Sử dụng dưa leo thường xuyên sẽ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
2. Thời điểm trồng dưa leo đúng tết
Dưa leo là loại cây có thời gian sinh trưởng ngắn, từ khi gieo hạt đến khi thu hoạch khoảng 30 – 45 ngày. Vì vậy, thời điểm trồng dưa leo đúng Tết là từ tháng 12 đến tháng 1 năm sau.
Nếu trồng dưa leo sớm hơn, vào tháng 11, thì dưa leo sẽ thu hoạch sớm hơn Tết, khoảng tháng 12. Tuy nhiên, thời tiết tháng 12 ở miền Bắc còn khá lạnh, có thể ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây dưa leo.
Nếu trồng dưa leo muộn hơn, vào tháng 2, thì dưa leo sẽ thu hoạch muộn hơn Tết, khoảng tháng 3. Lúc này, thời tiết đã ấm áp hơn, thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cây dưa leo. Tuy nhiên, nếu trồng dưa leo quá muộn, vào tháng 3, thì thời tiết có thể nắng nóng gay gắt, ảnh hưởng đến chất lượng của quả dưa leo.
Như vậy, thời điểm trồng dưa leo đúng Tết là từ tháng 12 đến tháng 1 năm sau, để dưa leo có thể thu hoạch đúng dịp Tết, đảm bảo chất lượng và đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
3. Kỹ thuật trồng dưa leo mới nhất
Sau đây, Trung Lương sẽ hướng dẫn bà con kỹ thuật trồng dưa leo mới nhất. Kỹ thuật này được áp dụng dựa trên những nghiên cứu khoa học mới nhất, giúp bà con trồng được những quả dưa leo ngon ngọt, năng suất cao.
3.1 Chuẩn bị vật tư trồng dưa leo
Để trồng dưa leo đạt hiệu quả cao, bà con cần chuẩn bị đầy đủ các vật tư trồng dưa leo, bao gồm:
- Đất trồng: Dưa leo là loại cây ưa đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt. Bà con có thể sử dụng đất thịt pha cát hoặc đất phù sa để trồng dưa leo.
- Giống dưa leo: Bà con nên chọn giống dưa leo phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của khu vực trồng. Một số giống dưa leo phổ biến như dưa leo Kim Vàng, dưa leo Đà Lạt, dưa leo F1,…
- Hạt giống: Bà con nên chọn hạt giống dưa leo chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng. Bà con có thể mua hạt giống dưa leo tại các cửa hàng bán vật tư nông nghiệp.
- Phân bón: Bà con cần chuẩn bị đầy đủ các loại phân bón cho cây dưa leo, bao gồm phân chuồng hoai mục, phân NPK, phân lân,…
- Giàn leo: Dưa leo là loại cây leo, cần có giàn leo để cây leo lên. Bà con có thể sử dụng giàn leo bằng lưới, giàn leo bằng tre,…
- Dụng cụ trồng: Bà con cần chuẩn bị các dụng cụ trồng dưa leo như cuốc, xẻng, thùng ươm,…
Bà con cần chuẩn bị đầy đủ các vật tư trồng dưa leo trước khi trồng để đảm bảo cây dưa leo sinh trưởng và phát triển tốt.
3.2 Trộn đất trồng
Đất trồng dưa leo là yếu tố quan trọng quyết định đến sự sinh trưởng và phát triển của cây dưa leo. Dưa leo là loại cây ưa đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt.
Đất mới và đất vỉ ươm hạt
Đối với đất mới, bà con cần tiến hành trộn hỗn hợp gồm 60% là đất sạch + 40% tro trấu, xơ dừa, vỏ đậu phộng, thêm một ít vôi + phân trùn quế. Sau đó trộn đều hỗn hợp, rải thêm một lớp nấm Tricodema trên bề mặt và tưới đủ ẩm. Cuối cùng đậy kín ủ 7-10 ngày để các chất dinh dưỡng phân giải và nấm Tricodema phát triển, giúp phòng trừ sâu bệnh cho cây dưa leo.
Đất cũ
Đối với đất cũ, sau khi thu hoạch xong, bà con cần tiến hành dọn dẹp và xả tràn nước vào chậu 2-3 lần để rửa trôi hết phân bón tồn dư của vụ trước. Sau đó phơi ải đất 7-10 ngày để đất khô ráo và tơi xốp. Cuối cùng trộn lại đất như cách trộn đất mới.
Một số lưu ý khi bà con chuẩn bị đất trồng dưa leo:
- Bà con nên chọn đất trồng có độ pH từ 6,5-7,5.
- Bà con cần bón lót cho đất bằng phân chuồng hoai mục, phân lân,… để cung cấp dinh dưỡng cho cây dưa leo.
- Bà con cần xử lý đất trồng trước khi trồng để phòng trừ sâu bệnh.
Với việc chuẩn bị đất trồng kỹ lưỡng, bà con sẽ giúp cây dưa leo sinh trưởng và phát triển tốt, năng suất cao.
3.3 Ngâm ủ hạt dưa
Để trồng dưa leo đạt hiệu quả cao, bà con cần nắm được kỹ thuật ủ hạt giống dưa leo đạt tỷ lệ nảy mầm cao.
Chuẩn bị nguyên liệu
- Hạt giống dưa leo chất lượng
- Khăn giấy hoặc khăn ẩm
- Nước ấm
- Khay ủ
Cách ngâm ủ hạt dưa leo đạt tỉ lệ nảy mầm cao
- Ngâm hạt giống dưa leo vào nước ấm khoảng 30 – 35°C từ 2 – 3 tiếng.
- Vớt hạt ra rửa lại bằng nước sạch.
- Úp hạt giống vào khăn giấy ẩm, xếp chồng lên nhau và cho vào khay ủ.
- Đậy kín khay ủ và giữ ở nhiệt độ 27 – 30°C trong vòng 3 – 5 ngày.
- Kiểm tra thấy hạt giống nứt ra và nảy mầm thì đem gieo.
Một số điều bà con cần lưu ý khi ngâm ủ hạt giống dưa leo:
- Nên chọn hạt giống dưa leo chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng.
- Nên thay nước ngâm hạt giống dưa leo 2 lần trong ngày để đảm bảo độ ẩm.
- Khi ủ hạt giống dưa leo, cần giữ khăn giấy ẩm, không để khô.
- Nên kiểm tra hạt giống dưa leo thường xuyên để tránh bị mốc hoặc bị thối.
Với cách ủ hạt giống dưa leo trên, bà con sẽ giúp hạt giống nảy mầm nhanh và đạt tỷ lệ nảy mầm cao, từ đó giúp cây dưa leo sinh trưởng và phát triển tốt, năng suất cao.
3.4 Trồng cây con vào đất
Dưa leo là loại cây ưa đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt. Để trồng dưa leo trực tiếp trên đất, bà con cần thực hiện theo các bước sau:
Chuẩn bị đất trồng:
Cày xới đất trồng thật tơi xốp, lên luống cao 20 – 30cm với khoảng cách 60 -70 cm.
Bón lót cho đất bằng phân chuồng hoai mục, phân lân,… để cung cấp dinh dưỡng cho cây dưa leo.
Trồng cây con:
- Tạo hố đất sâu, nhấc nhẹ bầu cây ra khỏi khay và vùi kín bầu cây dưới đất, đôn cho chặt gốc.
- Phủ rơm rạ, gỗ mùn, cỏ khô xung quanh gốc để giữ ẩm cho cây.
- Tưới nước cho cây sau khi trồng.
- Sử dụng lưới che nắng để che nắng và che mưa cho cây dưa leo con, hạn chế bị mưa xói mòn gây chết cây khi mới được trồng xuống
>> Xem thêm: Hướng dẫn sử dụng lưới che nắng cho vườn rau của Trung Lương
4. Chăm sóc và bón phân
4.1 Cách chăm sóc
Dưa leo là loại cây dễ trồng, sinh trưởng nhanh và không đòi hỏi phải chăm sóc nhiều. Tuy nhiên, để cây phát triển tốt và cho năng suất cao, bà con cần chú ý chăm sóc cây theo các giai đoạn sau:
Giai đoạn 1: Tuần thứ 2
- Tưới nước cho cây 2 lần/ngày vào buổi sáng và chiều mát.
- Phủ phân chuồng, phân gà, rơm rạ hoặc cỏ khô xung quanh gốc cây để giữ ẩm cho đất.
Giai đoạn 2: Tuần thứ 3
- Bón đạm + lân + kali, hòa vào nước để tưới cho cây. Phun HVP 401 giúp cây phát triển thân, lá và rễ.
- Tiến hành làm giàn cho cây.
Giai đoạn 3: Cây trồng được 1 tháng
- Tưới nước cho cây 2 lần/ngày vào buổi sáng và chiều mát.
- Bón đạm và phân NPK 2 lần một tháng.
- Phun HVP Auxin Organic để giúp cây ra nhiều hoa, đậu nhiều trái.
- Thụ phấn cho cây để cây đậu quả.
- Nhặt sạch cỏ ở gốc cây, cắt bỏ những lá già ở phía dưới và các nhánh phụ để tạo độ thông thoáng cho cây.
4.2 Cách tưới nước, bón phần và làm giàn
Tưới nước
Dưa leo là loại cây ưa ẩm, cần cung cấp đủ nước cho cây sinh trưởng và phát triển. Bà con nên tưới nước cho cây 2 lần/ngày vào buổi sáng và chiều mát. Tuy nhiên, bà con cần lưu ý không tưới quá nhiều nước khiến đất quá ẩm ướt, ngập úng sẽ khiến cây bị thối rễ.
Bón phân
Dưa leo cần được bón phân đầy đủ để cung cấp dinh dưỡng cho cây phát triển. Bà con nên bón phân cho cây theo các giai đoạn sau:
- Bón lót: Bón phân chuồng hoai mục, phân lân,… trước khi trồng để cung cấp dinh dưỡng cho cây giai đoạn đầu.
- Bón thúc: Bón phân đạm + lân + kali, hòa vào nước để tưới cho cây trong giai đoạn cây phát triển thân lá và giai đoạn ra hoa đậu quả.
Làm giàn
Dưa leo là loại cây leo, cần có giàn leo để cây leo lên. Bà con có thể sử dụng giàn leo bằng lưới, giàn leo bằng tre,… Giàn leo cần được làm chắc chắn để đảm bảo cây leo được an toàn.
Thụ phấn
Thụ phấn là quá trình truyền phấn hoa từ hoa đực sang hoa cái để cây đậu quả. Dưa leo có thể tự thụ phấn nhờ côn trùng hoặc bà con có thể tác động đến việc thụ phấn cho cây bằng cách loại bỏ đi hoa đực, dùng cọ tăm bông dúi vào hoa đực để lấy phấn hoa và cọ vào nhụy của hoa cái để thụ phấn.
Cắt tỉa
Bà con cần thường xuyên nhặt sạch cỏ ở gốc cây, cắt bỏ những lá già ở phía dưới và các nhánh phụ để tạo độ thông thoáng cho cây. Việc cắt tỉa giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi các nhánh chính, ra nhiều hoa và đậu nhiều trái.
Thu hoạch
Dưa leo thu hoạch khi quả già, có màu xanh đậm, bóng mượt, dài khoảng 20 – 25cm. Bà con nên thu hoạch dưa leo vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để chất lượng quả được tốt nhất.
Một số lưu ý khi chăm sóc cây dưa leo
- Chọn giống dưa leo phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của khu vực trồng.
- Chọn hạt giống dưa leo chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng.
- Xử lý hạt giống dưa leo trước khi trồng để phòng trừ sâu bệnh.
- Trồng dưa leo ở nơi có đủ ánh sáng, thoáng gió.
- Phòng trừ sâu bệnh kịp thời để bảo vệ cây trồng.
Với cách chăm sóc cây dưa leo như trên, bà con sẽ giúp cây dưa leo sinh trưởng và phát triển tốt, năng suất cao.
5. Kết luận
Trồng dưa leo không quá khó nhưng cần có sự chăm sóc kỹ lưỡng và đúng kỹ thuật. Bà con cần nắm vững các kiến thức cơ bản về kỹ thuật trồng dưa leo để cây sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao.
Ngoài ra, bà con cũng cần thường xuyên cập nhật các thông tin mới về kỹ thuật trồng dưa leo để áp dụng cho phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của khu vực trồng.
Trung Lương xin chúc bà con có thể trồng dưa leo phát triển tốt, ổn định, đạt năng suất cao và có nguồn thu nhập kinh tế tốt trong dịp tết Nguyên Đán 2024 này !
Tịnh PC